Një qasje gjithëpërfshirëse drejt hapjes së Zyres së Kryeministrit.
Në epokën dixhitale, të dhënat e hapura dhe transparenca institucionale janë tregues integral, jo vetëm të qeverisjes, por edhe të një demokracie funksionale. Modernizimi i administratës, përmirësimet në arsim, shëndetësi, drejtësi, siguri, biznes, tregti, bujqësi, menaxhim buxheti, demokraci, kulturë, kërkime shkencore, statistika etj., përbëjnë përfitimet e ndryshme të cilat i sjell qeverisja elektronike.
Të tilla përfitime mund të fitohen vetëm nëse bëhen përpjekje sistematike dhe strategjike. Në këtë artikull prezantohen aspekte të ndryshme të asaj çfarë e bën Zyrën e Kryeministrit përgjegjëse për sa i përket të hapurit. Këto aspekte përfshijnë si nismat e brendshme me politikat, strategjitë dhe rregulloret e miratuara për çështjet që kanë të bëjnë me transparencën dhe llogaridhënien institucionale, si dhe aspektet që lidhen me angazhimin e qytetarëve dhe qasjen në punën e Zyrës së Kryeministrit.
Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, është mjaft aktiv në rrjetet e tij sociale, duke përdorur Facebook dhe Twitter si platforma për shpërndarjen e lajmeve të përditësuara rreth aktiviteteve të Zyrës së Kryeministrit. Prania aktive online e Kryeministrit kontribuon në informimin e publikut në përgjithësi, dhe grupeve të interesit në veçanti, për zhvillimet e fundit. Prania dhe angazhimi në internet nuk është vetëm një qasje e përditësuar, por edhe një qasje efektive për të komunikuar me publikun dhe për të qëndruar pranë komunitetit të gjerë.
Megjithatë, angazhimi aktiv dhe konsistent i Kryeministrit në rrjetet sociale të tij, nuk është treguesi kryesor i të hapurit të Zyrës së Kryeministrit. Zyra e Kryeministrit është ‘transparente’ nëse të dhënat e saj organizative, buxhetet dhe proceset e prokurimit publik janë të qasshme nga publiku. Ajo është e ‘qasshme nëse politikat e saj janë të vendosura mirë, përmirësohen sistematikisht në aspektin e qasjes përmes diskutimeve publike dhe promovimit të angazhimit të qytetarëve. Ajo ka ‘integritet’ për sa i përket lobimit, kodit të etikës dhe përpjekjeve për të luftuar korrupsionin. Dhe në fund, kuvendi është ‘i vetëdijshëm’ nëse përqendrohet në përcjelljen dhe vlerësimin e politikave të zbatuara nga institucionet.
Këtë e thotë Open Data Kosova e cila rregullisht për çdo vit monitoron dhe vlerëson punën e qeverisjes së hapur në Kosovë përmes një metodologjie të bazuar në katër parime udhëzuese. Parimet në fjalë, transparenca, qasja, integriteti dhe ndërgjegjësimi, përbëjnë bazën për vlerësimin e të dhënave me burim nga Indeksi i të Hapurit Rajonal, një mjet që mat shkallën në të cilën institucionet e Ballkanit Perëndimor janë të hapura ndaj qytetarëve dhe shoqërisë.
Një nga treguesit kryesorë i të hapurit të një institucioni është qasja në dokumentet publike. Ndonëse Ligji për Qasje në Dokumente Publike vendos një bazë solide mbi lirinë e informimit, zbatimi në praktikë mbetet i mangët. Në këtë aspekt, sipas ODK-së, nevojitet një sistem që përcjell kërkesat hyrëse dhe statusin e tyre gjatë gjithë periudhës së vlerësimit.
Një aspekt tjetër thelbësor ku nevojitet përmirësim brenda Zyrës së Kryeministrit është transparenca e buxhetit dhe prokurimit. Aktualisht, raporti gjashtëmujor i buxhetit të shtetit nuk publikohet në faqen zyrtare të internetit. Si dhe as procedurat e prokurimit publik. Kjo ju pengon qytetarëve, studiuesve dhe bizneseve që të përdorin të dhënat për analiza dhe vendimmarrje. Prandaj, Zyra e Kryeministrit duhet t’i japë prioritet publikimit të grupeve të të dhënave të hapura në lidhje me aktivitetet, buxhetet dhe politikat e saj. Vendime të tilla jo vetëm që promovojnë transparencën dhe qasjen, por gjithashtu inkurajojnë angazhimin efektiv të qytetarëve.
Për mbrojtjen e interesit publik është i rëndësishëm sigurimi i ndërveprimit transparent ndërmjet lobistëve dhe zyrtarëve publikë. Kështu, për të fuqizuar zbatimin e Ligjit për Mbrojtjen e Sinjalizuesve, qeveria duhet të ofrojë programe trajnimi për zyrtarët e saj. Në këtë aspekt, duhet të trajtohen tema si konflikti i interesit, masat kundër korrupsionit dhe procedurat e sinjalizimit. Përmes njohurive dhe aftësimit për tema të tilla zyrtarët do të pajisin me njohuri dhe aftësi e nevojshme për të trajtuar në mënyrë efektive parregullsitë dhe për të respektuar standardet etike, duke forcuar përfundimisht kornizën e qeverisjes së vendit.
Një tjetër çështje kyçe e cila përcakton veçanërisht ecurinë e Zyrës së Kryeministrit në aspektin e integritetit, është mungesa e Kodit të Etikës të publikuar dhe mungesa e mekanizmave të qartë për zbatimin e tij. Prandaj, Zyra e Kryeministrit duhet të hartojë dhe të vë në zbatim një kod të fuqishëm etike dhe të trajnojë stafin e saj për sjelljen etike, politikat e konfliktit të interesit dhe masat për parandalimin e korrupsionit.
Për më tepër, një aspekt domethënës në lidhje me këtë është fakti që ekziston një Politikë kundër Ngacmimit Seksual brenda organeve të administratës publike. Ndonëse vendosja e politikës është e rëndësishme, është e nevojshme të thuhet se duke pasur parasysh dominimin e normave patriarkale si brenda institucioneve ashtu edhe në shoqëri në përgjithësi, cilësia e zbatimit të saj mbetet e diskutueshme. Prandaj, monitorimi dhe vlerësimi sistematik i raporteve mbi zbatimin e politikës së ngacmimit seksual është edhe më i rëndësishëm sesa thjesht zbatimi i politikës.
Marrëdhënia qeveri-qytetarë brenda një shteti të caktuar është shenjë e proceseve demokratike të politikëbërjes. Aktualisht, angazhimi i qytetarëve në këtë drejtim nuk është i kënaqshëm. Hulumtimi i kryer nga ODK në bashkëpunim me UBO Consulting me 1306 qytetarë me prejardhje të ndryshme vërtetoi se vetëm 35.7% e të anketuarve besojnë se mund të japin një kontribut pozitiv në nismat e Zyrës së Kryeministrit. Gjithashtu, 37.9% e të anketuarve pohuan se e ndjekin pak punën e Zyrës së Kryeministrit dhe vetëm 6.3% deklaruan se e ndjekin shumë punën e Zyrës së Kryeministrit. Prandaj, duhet të merren parasysh më seriozisht mekanizmat për angazhimin aktiv të qytetarëve në punën e Zyrës së Kryeministrit.
Megjithë ngecjen/stagnimin ndër vite në aspektet e sipërpërmendura, është shënuar edhe një progres i përgjithshëm drejt të hapurit të Zyrës së Kryeministrit. Përveç miratimit të rregulloreve dhe strategjive të tilla si Standardet Minimale për Procesin e Konsultimit Publik, Strategjia e Reformës së Administratës Publike 2022–2027. Përveç kësaj, përmes Rregullores mbi Kriteret, Standardet dhe Procedurat e Financimit Publik të OJQ-ve, qeveria ka ofruar zgjidhje dixhitale aktuale që u mundësojnë qytetarëve të adresojnë shqetësimet dhe ankesat, si dhe të marrin shërbimet në dispozicion.
Ofrimi i shërbimeve elektronike përmes platformës shtetërore, e-Kosova, është një shembull i mirë pasi që ua lehtëson qytetarëve angazhimin me shërbimet administrative. Edhe pse platforma është premtuese në aspektin e progresit të mëtejshëm me më shumë shërbime të shtuara në kategori të ndryshme, ajo aktualisht është e kufizuar për sa i përket shërbimeve në dispozicion dhe si e tillë, nuk plotëson nevojat e ndryshme të qytetarëve, veçanërisht grave, personave me aftësi të kufizuara dhe grupeve të tjera sociale të cenueshme.
Për më tepër, Zyra e Kryeministrit mund të përmirësohet ndjeshëm në aspektin e transparencës dhe qasjes për publikun nëse thjesht publikon rregullisht në faqen e saj zyrtare axhendat, procesverbalet e takimeve dhe dokumentet kyçe që lidhen me vendimet e politikave; Nëse i jep përparësi publikimit të grupeve të të dhënave të hapura në lidhje me aktivitetet, buxhetet dhe politikat e saj; Nëse vendos mekanizma të qartë për monitorimin dhe vlerësimin e performancës së saj, duke përfshirë raportimin e rregullt mbi treguesit dhe rezultatet kryesore të performancës.
Prandaj, një strategji komunikimi gjithëpërfshirëse për të komunikuar në mënyrë efektive politikat, iniciativat dhe arritjet e saj tek publiku është një domosdoshmëri. Deklaratat e rregullta për shtyp, angazhimi në internet dhe fushatat e ndërgjegjësimit të publikut mund të ndihmojnë në adresimin e disavantazheve të ndryshme me të cilat përballet aktualisht Zyra e Kryeministrit në aspektin e të hapurit si institucion ekzekutiv.
Puna që Zyra e Kryeministrit investon përbrenda, është po aq kritike kur bëhet fjalë për kultivimin dhe promovimin e një kulture, të hapurit dhe llogaridhënies. Pasi transparenca, qasja, integriteti dhe etika të atribuohen si parime thelbësore në kuadër të Zyrës së Kryeministrit, angazhimi dhe ndërveprimi i saj me qytetarët dhe palët e interesit do të reflektojë po aq qartë.
